Bắc Giang: 19/03/2024 09:18:19 (GMT+7)
Trang chủ CƠ QUAN CỦA ĐẢNG BỘ ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM TỈNH BẮC GIANG TIẾNG NÓI CỦA ĐẢNG BỘ, CHÍNH QUYỀN VÀ NHÂN DÂN TỈNH BẮC GIANG

Truyền thống khoa bảng miền thượng xứ Bắc

07:00 | 14/09/2019

(BGĐT) - Bắc Giang - miền đất cổ, trải muôn lớp thế hệ, con người Bắc Giang đã để lại trên mảnh đất vô vàn di sản văn hóa vật chất, tinh thần quý báu, nhất là truyền thống hiếu học, khoa cử. Kho tàng di sản ấy được kết tinh từ tinh thần yêu dân tộc, giống nòi, tinh thần lao động, sáng tạo trong công cuộc xây dựng và bảo quê hương, đất nước. 

Xuyên suốt triều đại Lý- Trần đến Lê - Nguyễn, Bắc Giang được các bậc đế vương, các vị thức giả đương thời coi như miền đất linh thiêng, miền biên viễn của đất nước. Linh thiêng vì là nơi hội tụ khí thiêng trời đất mà sinh lắm anh tài văn chương võ lược. Linh thiêng vì có nhiều non cao cảnh đẹp, địa thế phong thủy giao hòa mà người xưa khéo chọn thế hiểm yếu, tú khí tụ dồn mà dựng chùa am tu thiền truyền đạo.

tiến sĩ, khoảng bảng Bắc Giang, đại khoa,

Thân Nhân Trung đã soạn bài văn bia “Đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442)” và tấm bia đầu tiên dựng ở Văn Miếu Quốc Tử Giám. Ảnh sưu tầm

Sự nghiệp khoa cử xưa là nền tảng, nguồn cội phản ánh nền giáo dục nước ta. Các bậc đế vương Việt Nam thời phong kiến đều kén chọn người hiền tài để đưa vào bộ máy quản lý nhà nước thông qua đường khoa cử. Mốc son lịch sử khoa cử nước nhà được chính thức đánh dấu vào năm 1075, khi vua Lý Nhân Tông mở khoa thi Minh kinh bác học và Nho học tam trường kén chọn hiền tài vào bộ máy hành chính nhà nước. Đến khoa thi Kỷ Mùi, niên hiệu Khải Định thứ 4 (1919) nhà Nguyễn cáo chung (suy vong).

Lịch sử khoa cử nước nhà kéo dài hơn 800 năm, tỉnh Bắc Giang có 58 vị Nho sinh ưu tú đỗ đại khoa, hàng trăm vị đỗ trung khoa... rồi ra làm quan phò vua giúp dân, giúp nước. Gần 800 năm lịch sử, quê hương Bắc Giang đã có nhiều làng quê được vinh danh là “văn vật danh hương”, “văn vật sở đô”, như làng Tiến sĩ Yên Ninh (Việt Yên), Song Khê (TP Bắc Giang)...

Người khai khoa truyền thống hiếu học, khoa bảng tỉnh Bắc Giang là Nguyễn Viết Chất, xã Phượng Nhỡn, huyện Phượng Sơn (nay thuộc xã Trí Yên, huyện Yên Dũng), thi đỗ Đệ nhất giáp khoa Mậu Thân (1088). Tiếp đến có Quách Nhẫn đỗ Thám hoa khoa thi Ất Hợi, niên hiệu Bảo Phù (1275); Đào Toàn Mân đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ khoa thi Thái học sinh năm Nhâm Thìn, niên hiệu Thiệu Phong (1352).

Sang đến thời Lê sơ (thế kỷ XV), truyền thống khoa bảng Bắc Giang bắt đầu nở rộ với nhiều danh nhân quanh lưu vực sông Thương, sông Cầu, trong đó tập trung ở các huyện: Yên Dũng, Việt Yên, Hiệp Hòa. Tiêu biểu nhất phải kể đến Thân Nhân Trung - người làng Yên Ninh đỗ Tiến sĩ khoa Kỷ Sửu (1469) là danh sĩ nổi tiếng được vua Lê Thánh Tông đánh giá cao về tài đức và được người đương thời tôn vinh là bậc “Danh nho trùm đời”. 

Năm 1484, Đức minh vương Lê Thánh Tông cho dựng bia đá ở Văn Miếu Thăng Long để ghi tạc, tôn vinh, răn dạy người đời về nghĩa vụ của kẻ sĩ với đất nước. Tiến sĩ Thân Nhân Trung người Việt Yên đã được vua tin tưởng giao cho biên soạn bài văn bia ghi danh Tiến sĩ khoa Nhâm Tuất (1442). Trong bài văn bia ông đã khẳng định: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia. Nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà đi lên, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà xuống thấp…

Đến thời Mạc có Trạng nguyên Giáp Hải (1507-1586) người Dĩnh Kế (TP Bắc Giang), đỗ Trạng nguyên năm 1538, làm quan đến chức Lại bộ Thượng thư, tước Sách quận công. Thời Lê Trung Hưng có Trần Đăng Tuyển (1614-1673), người làng Hoàng Mai (Việt Yên) đỗ Tiến sĩ khoa Canh Thìn (1640), làm đến chức Tể tướng, tước Xuyên Quận công. Ngoài những danh sĩ nổi tiếng trên đây, Bắc Giang còn có 3 người đỗ Thám hoa, nhiều Thượng thư, nhiều người được cử đi sứ đều đem lại vị thế cho đất nước.

Ngoài 58 vị khoa bảng được lưu danh trong bảng vàng bia đá, Bắc Giang còn có hàng trăm, hàng nghìn vị nho sinh ưu tú thi đỗ trung khoa và tiểu đăng khoa. Các vị đỗ trung khoa dưới thời Nguyễn được ghi chép đầy đủ, còn các vị thi đỗ triều đại nhà Lê trở về trước chỉ tìm được rải rác trong các thư tịch, văn bia được tàng lưu ở các làng xã tỉnh nhà mà đến nay chưa thể thống kê đầy đủ. 

Họ đều là những vị trí thức, có người được bổ làm quan, tham gia bộ máy hành chính nhà nước phong kiến. Có người lận đận trên đường khoa cử, đã ẩn dật ở thôn quê làm nghề dạy học, bốc thuốc cứu người. Chính họ là những người thày khai tâm cho nhiều thế hệ Nho sinh ưu tú trước khi được vào học ở các trường bậc cao và thi đỗ trung khoa, đại khoa.

Tư nghiệp Quốc Tử Giám, Tiến sĩ Đỗ Văn Quýnh
(BGĐT) - Làng Yên Ninh, xã Hoàng Ninh xưa, nay là thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang có tới 6 dòng họ có người thi đỗ đại khoa dưới các triều đại phong kiến, đó là họ Thân, Nguyễn, Ngô, Đỗ, Doãn, Hoàng. Nơi đây được nhiều người biết đến là một làng khoa bảng nổi tiếng ở miền Kinh Bắc. Trong đó dòng họ Đỗ có Tiến sĩ Đỗ Văn Quýnh là một trong 10 tiến sĩ dưới triều Lê của làng Yên Ninh. 
 
Thủ khoa trường tự nhiên giành học bổng tiến sĩ 8,4 tỷ
Từng thất bại khi trượt một số học bổng lớn, Đạt hỏi lý do thì được phản hồi là cậu còn quá khiêm tốn và không bày tỏ hết ước mơ của bản thân.
 
Nữ Tiến sĩ Trần Thị Hà Phương: Chinh phục đỉnh cao tri thức
(BGĐT)- Tháng 3 vừa qua, cô giáo Trần Thị Hà Phương (SN 1982), Trường THPT Chuyên Bắc Giang nhận bằng Tiến sĩ Khoa học Giáo dục chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán, trở thành nữ Tiến sĩ Khoa học Giáo dục đầu tiên của ngành giáo dục Bắc Giang về lĩnh vực này. 
 
Tiến sĩ Diêm Đăng Huân: Hai lần giành giải thưởng toán học
(BGĐ)- Hóm hỉnh, thông minh, nói chuyện khúc triết đó là cảm nhận của nhiều người đã từng tiếp xúc với Tiến sĩ Diêm Đăng Huân, Trưởng khoa Khoa học cơ bản, Trường Đại học Nông- Lâm Bắc Giang (quê ở huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang).
 
Nữ tiến sĩ người Việt được trao giải thưởng giáo dục Pháp
TS Giáo dục học Nguyễn Thuỵ Phương (Trường Đại học (ĐH) Paris Descartes) vừa được giải thưởng Louis Cros năm 2018 cùng 2 nhà nghiên cứu người Pháp khác.
 
Tiến sĩ Diêm Đăng Huân, Trường Đại học Nông - Lâm Bắc Giang được trao thưởng công trình Toán học xuất sắc
(BGĐT) - Ngày 4, 5-11, tại Trường THPT Chuyên Hà Nội - Amsterdam, Chương trình trọng điểm quốc gia phát triển Toán học giai đoạn 2010-2020 tổ chức lễ công bố và trao thưởng 197 công trình toán học xuất sắc năm 2017, 2018 và cấp học bổng cho 483 học sinh, sinh viên xuất sắc các trường THPT chuyên và trường đại học trên cả nước năm học 2017-2018. 
 
Vị tiến sĩ có thể ngửi mùi rắn đang ở gần mình
Từ tình yêu đặc biệt với loài rắn mà TS. Nguyễn Thiên Tạo, Trưởng phòng Bảo tồn thiên nhiên (Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam) đã trở thành chuyên gia hàng đầu nghiên cứu về rắn độc ở Việt Nam. 
 
Tiến sĩ người Việt dùng trí tuệ nhân tạo lập "bệnh án" cho cây trồng
Các chỉ số "sức khỏe" của cây có thể đo, đếm để điều chỉnh dinh dưỡng và kiểm soát dịch bệnh.
 
Tiến sĩ Ngô Văn Cảnh- Bậc tôi hiền triều Lê
(BGĐT) Đệ nhị giáp đồng Tiến sĩ xuất thân Ngô Văn Cảnh sinh năm Quý Hợi, dưới đời vua Lê Nhân Tông niên hiệu Thái Hòa thứ 1 (1443), ở làng quê có truyền thống hiếu học khoa bảng (làng Tiến sĩ) xã Yên Ninh, huyện Yên Dũng xưa, nay là làng Yên Ninh, thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên (Bắc Giang).
 
Vượt khó nuôi con thành tiến sĩ
(BGĐT) - Với quyết tâm nuôi dạy các con thành tài, vợ chồng cựu chiến binh Trần Anh Vũ, thôn Ba Làng, xã Quế Nham tần tảo sớm khuya, không ngại vất vả chăm lo các con ăn học, trong đó một người trở thành tiến sĩ. 
 

TS. Nguyễn Văn Phong

tiến sĩ, khoảng bảng Bắc Giang, đại khoa,
 
Bình luận mới vừa được thêm vào. Click để xem
Mới nhấtHay nhấtXếp theo:
 
 
 
 
 
     
 
Thông tin liên hệ

© Bản quyền thuộc Báo Bắc Giang. Địa chỉ: Số 49 Nguyễn Văn Cừ - TP Bắc Giang - Tỉnh Bắc Giang.
@ Tổng Biên tập: Trịnh Văn Ánh - Tòa soạn ĐT:84.0204.3856624
Email: toasoanbbg@gmail.com
Giấy phép hoạt động báo in và báo điện tử số 605/GP-BTTTT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 29/12/2022.
® Đề nghị ghi rõ nguồn "Báo Bắc Giang điện tử" khi phát hành lại thông tin từ website này.

Mạng xã hội