Sau hơn 20 năm tập trung phát triển công nghiệp, Bắc Giang đã đạt được thành tựu quan trọng, đó là thoát khỏi tỉnh thuần nông mà vẫn thiếu lương thực. Không có thành công nào đến mà không phải đánh đổi bằng sự cố gắng, kiên trì, thậm chí cả thất bại. Do đó, việc nhìn nhận những hạn chế để kịp thời có biện pháp khắc phục và rút ra bài học kinh nghiệm, tiếp tục đưa Bắc Giang trở thành trung tâm công nghiệp của vùng là rất cần thiết.

Dù đạt được nhiều thành tựu nổi bật song theo đánh giá của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, trong phát triển công nghiệp, chất lượng, hiệu quả của nhiều dự án chưa cao, chưa có nhiều dự án đóng góp lớn cho ngân sách; các dự án phần lớn là gia công, lắp ráp, sử dụng lớn lao động phổ thông, giá trị gia tăng thấp. Vẫn còn tình trạng nhà đầu tư triển khai thực hiện dự án khi chưa đầy đủ thủ tục về đầu tư, xây dựng, đầu tư xây dựng các hạng mục công trình không có giấy phép. Kết quả rà soát mới đây của Sở Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, có tổng số 78 dự án chưa thực hiện các thủ tục về bảo vệ môi trường (chiếm 5,59% tổng số dự án); trong đó 14 dự án đã được chấp thuận đầu tư từ năm 2018 trở về trước nhưng đến nay nhà đầu tư chưa hoàn thiện thủ tục về môi trường và 64 dự án mới được chấp thuận đầu tư từ tháng 9/2020 đến nay.

Công tác xúc tiến đầu tư chậm đổi mới, hiệu quả chưa cao. Những năm qua, để tập trung thu hút đầu tư, tỉnh đã chủ động xây dựng quy hoạch các khu, cụm công nghiệp (CCN), quy hoạch phát triển đô thị, nông nghiệp, các khu dịch vụ du lịch; nhiều chính sách được ban hành. Dù vậy, cơ sở hạ tầng các khu, CCN chưa được đầu tư hoàn thiện; nhiều dự án đầu tư có quy mô nhỏ, công nghệ thấp, tiêu hao năng lượng, nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; suất đầu tư trên 1 ha đất sử dụng chưa cao. Hiệu quả sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp (DN) đầu tư nước ngoài chưa tương xứng với năng lực, lợi thế và những chính sách ưu đãi đối với khu vực này. Số dự án quy mô lớn trong lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ nguồn, có giá trị gia tăng cao vẫn ít; hiệu quả thu được từ các dự án đầu tư còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh của tỉnh.

Hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội trong và ngoài hàng rào khu, CCN chưa đồng bộ, thiếu các thiết chế văn hóa - xã hội thiết yếu, nhất là nhà ở xã hội dành cho công nhân. Ông Ngô Thế Thúy, tổ dân phố My Điền 1, thị trấn Nếnh (Việt Yên) chia sẻ: “Công nhân đông, người dân tăng thu nhập từ dịch vụ nhưng lại thêm nỗi lo về môi trường, rồi những vấn đề phát sinh về an ninh trật tự. Rác thải ngày một nhiều lên trong khi việc thu gom, xử lý lại hạn chế dẫn đến mất vệ sinh môi trường, ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân”.

Thực tế cho thấy, những hạn chế trên có cả yếu tố khách quan và chủ quan song yếu tố chủ quan vẫn là chủ yếu. Nổi bật là một số cơ quan, ban, ngành và cấp ủy, chính quyền một số địa phương chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, chậm đổi mới trong lãnh đạo, chỉ đạo điều hành. Một bộ phận cán bộ, đảng viên còn thụ động, ngại khó khăn, thiếu linh hoạt, chưa quyết liệt trong thực hiện nhiệm vụ được giao.

Bắc Giang được xác định là một trung tâm trong tuyến hành lang kinh tế Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Hải Phòng, kết nối từ Lạng Sơn với Bắc Giang và các đô thị khác trên tuyến. Khai thác lợi thế và tiềm lực sẵn có, ngày 15/7/2021, Ban Thường vụ Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết số 147 về phát triển công nghiệp giai đoạn 2021-2030, trong đó xác định rõ: Nhất quán, kiên trì, kiên định quan điểm đẩy mạnh phát triển công nghiệp, lấy công nghiệp là trụ cột, động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đổi mới mạnh mẽ tư duy phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả, bền vững; phát triển công nghiệp đồng bộ với phát triển đô thị, dịch vụ để tạo ra “hệ sinh thái công nghiệp”. Tập trung thu hút đầu tư theo hướng: Ưu tiên thu hút các DN lớn có tính chất dẫn dắt, kết nối DN khác; chấp thuận có chọn lọc các dự án đầu tư sản xuất công nghiệp theo phương châm lấy chất lượng, hiệu quả, công nghệ và bảo vệ môi trường là tiêu chí đánh giá chủ yếu.

Tỉnh phấn đấu đến năm 2030 có 29 khu công nghiệp (KCN), trở thành tỉnh trọng điểm về công nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững, là một trong những trung tâm phát triển công nghiệp của vùng. Hiện thực mục tiêu này, Bắc Giang đi đầu và là tỉnh đầu tiên trong cả nước được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030 và tầm nhìn 2050. Theo quy hoạch, Bắc Giang có 10 nghìn ha đất phát triển công nghiệp cho giai đoạn 2021-2030 với 29 KCN, 63 CCN.

Chủ tịch UBND tỉnh đã thành lập Ban chỉ đạo triển khai thực hiện các dự án KCN; phân công rõ trách nhiệm cho các sở, ngành, địa phương, chủ đầu tư trong quá trình thực hiện để kịp thời tháo gỡ, giải quyết những khó khăn, vướng mắc, rút ngắn thời gian thực hiện các công việc và bảo đảm tuân thủ đầy đủ quy định pháp luật hiện hành. Công tác đầu tư hạ tầng được quan tâm. Hiện Bắc Giang tổ chức đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật (đường giao thông, cấp điện, cấp thoát nước) đến ranh giới dự án, đồng thời hỗ trợ tiếp cận vay vốn tín dụng từ ngân hàng, quỹ đầu tư và có chính sách ưu đãi đối với nhà đầu tư thực hiện dự án xây dựng nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật và tình hình thực tiễn của địa phương. Khuyến khích các nhà đầu tư kinh doanh hạ tầng KCN, các DN sản xuất trong KCN sử dụng nhiều lao động, nhà đầu tư khu đô thị gần KCN thực hiện xây dựng nhà ở xã hội cho công nhân. Đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư xây dựng các thiết chế văn hóa, thương mại, dịch vụ, thể dục thể thao, bãi đỗ xe… tại các khu nhà ở cho công nhân.

Đi đôi với giải pháp trên, tỉnh đang tập trung giải quyết những vấn đề xã hội liên quan đến người lao động, vấn đề phát sinh khi phát triển công nghiệp như: Tăng cường đầu tư xây dựng trường học quanh khu, CCN; xây dựng nhà trọ an toàn, văn minh, khu vui chơi, giải trí bảo đảm đời sống văn hóa, tinh thần cho công nhân; chú trọng thu gom, xử lý rác thải; giảm tải ùn tắc giao thông vào giờ cao điểm. Tỉnh cũng chỉ đạo sát sao về cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, cải cách hành chính và chuyển đổi số phục vụ DN, nhà đầu tư.

Bài học rút ra trong phát triển công nghiệp ở Bắc Giang đó là bám sát chủ trương, đường lối của Đảng về đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, trong quá trình thực hiện có nhiều sáng tạo, phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương. Ngay từ rất sớm, tỉnh thành lập, xây dựng các KCN trong điều kiện vận dụng linh hoạt các chính sách để thu hút đầu tư vào địa bàn. Đồng chí Nguyễn Đăng Khoa, nguyên Chủ tịch UBND, thời điểm khởi công KCN Đình Trám là Phó Chủ tịch UBND tỉnh chia sẻ: Năm 1999, tỉnh đã quy hoạch KCN đầu tiên là Đình Trám và đưa ra nhiều ưu đãi hấp dẫn để mời gọi nhà đầu tư về hạ tầng và kinh doanh KCN. Trong số vài nhà đầu tư quan tâm có Tổng Công ty Sông Đà đã về tiếp cận, nghiên cứu song không nhận lời ở lại vì hệ thống hạ tầng giao thông lúc đó còn nhiều khó khăn, đầu tư không hiệu quả. Trước tình hình đó, được sự hỗ trợ của TƯ, tỉnh quyết định đầu tư hạ tầng kỹ thuật KCN bằng vốn ngân sách nhà nước, nhờ đó KCN đầu tiên của tỉnh đã hình thành tạo tiền đề thuận lợi cho sự ra đời các KCN sau này. Kết quả trên là sự vận dụng sáng tạo của lãnh đạo tỉnh vào điều kiện cụ thể địa phương, nếu cứ trông chờ vào nhà đầu tư bên ngoài thì khó có được bước chạy đà thuận lợi để ra đời các KCN sau này.

Kinh nghiệm thứ hai là tỉnh kết hợp hài hòa giữa hai lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế, trong đó phát triển nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa để ổn định đời sống nhân dân; tập trung phát triển công nghiệp để thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Các dự án đầu tư trong nước và nước ngoài là nguồn vốn bổ sung quan trọng đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư phát triển, đồng thời tạo việc làm cho hàng chục vạn lao động, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân. Qua phát triển công nghiệp từng bước nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; người lao động từng bước hình thành tác phong công nghiệp, có ý thức tổ chức kỷ luật trong lao động.

Bài học kinh nghiệm nữa của Bắc Giang trong phát triển công nghiệp là tỉnh kịp thời ban hành chủ trương, quan điểm về phát triển công nghiệp tạo ra sự thống nhất, đồng bộ trong cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở. Cùng đó, sớm lập, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Quy hoạch tỉnh tạo điều kiện thuận lợi cho địa phương thu hút đầu tư và triển khai thực hiện các KCN; đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật về giao thông, nhà ở công nhân, nhà ở xã hội… ; đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính; hỗ trợ pháp lý cho nhà đầu tư; ứng dụng công nghệ thông tin; tập trung cao cho công tác giải phóng mặt bằng, sớm bàn giao mặt bằng cho chủ đầu tư KCN tổ chức thi công xây dựng; ban hành các kế hoạch thực hiện cho từng KCN để tổ chức triển khai đồng bộ. Đặc biệt, tỉnh thành lập các tổ công tác hỗ trợ nhà đầu tư thực hiện thủ tục pháp lý trong quá trình triển khai dự án. Đổi mới tư duy từ cho phép, cấp phép sang tư duy phục vụ người dân, DN, khắc phục tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”.

Không có thành công nào đến mà không phải đánh đổi bằng sự cố gắng, kiên trì, thậm chí cả những thất bại. Với quyết tâm cao của các cấp ủy, chính quyền, sự đồng thuận của người dân, từ những thành quả nổi bật đạt được, theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, với hạ tầng và môi trường đầu tư, kinh doanh ngày càng được cải thiện, đến năm 2030, Bắc Giang hoàn toàn có thể trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại./.

• Bài 2: “Trải thảm đỏ” đón nhà đầu tư

• Bài 3: Những làng tỷ phú không ruộng

• Bài 4: Điểm đến của nhiều doanh nghiệp hàng đầu thế giới