Huyện Tân Yên thuê đơn vị tư vấn đo đạc bản đồ tại xã Ngọc Vân để tách thửa quản lý đất công ích.

Thực tế thời gian qua cho thấy bên cạnh một số địa phương làm tốt thì vẫn có nhiều nơi buông lỏng quản lý đất công ích. Ông có thể nói rõ hơn về thực trạng này?

Theo kết quả thống kê, kiểm kê đất đai và tổng hợp của các huyện, thành phố, đến hết năm 2017, tổng diện tích đất công ích toàn tỉnh là 5.051,1 ha. Trong đó, diện tích đất công ích hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng 4.818 ha (có hợp đồng thuê đất 3.488,3 ha, không có hợp đồng thuê đất 1.330,4 ha). Diện tích đất công ích tổ chức đang sử dụng là 233,1 ha (có hợp đồng thuê đất là 17,0 ha, không có hợp đồng thuê đất là 216,1 ha). Phần diện tích đất còn lại nằm nhỏ lẻ, xen kẹp hoặc UBND cấp xã chưa quản lý được mà do tự các thôn quản lý, sử dụng.

Vướng mắc trong quản lý đất công ích hiện nay chính là những diện tích đất nằm phân tán, không quy hoạch thành khu, vùng tập trung mà rải rác, xen kẹp trong khu dân cư, ven thôn, làng. Vẫn còn diện tích đất công ích nhỏ lẻ nằm lẫn trong diện tích đất giao ổn định của các hộ gia đình cá nhân, khó thể hiện trên bản đồ và chưa thể thống kê đầy đủ. Nhiều địa phương không nắm chắc thực tế diện tích quỹ đất công ích trên địa bàn.

Thực tế cho thấy, thực trạng hợp đồng giao khoán quỹ đất công ích trên địa bàn các huyện, thành phố thời gian qua còn bất cập. Một số hợp đồng vi phạm quy định như: Hết thời hạn thuê đất; cho thuê quá thời hạn 5 năm so với quy định; hợp đồng vi phạm về mục đích sử dụng; không quy định đối tượng, mục đích sử dụng; có nơi ký hợp đồng cho thuê đất trái thẩm quyền.

Xin ông cho biết, nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên?

Ông Lưu Xuân Vượng.

Trước hết là do tỉnh ta giao ruộng đất nông nghiệp cho nông dân sử dụng ổn định, lâu dài đầu tiên trong cả nước (trước Luật Đất đai năm 1993 và Nghị định số 64 ngày 27-9-1993 của Chính phủ). Theo đó, quỹ đất canh tác của Hợp tác xã (HTX) được chia: Dành từ 85 - 90% diện tích canh tác giao cho hộ xã viên một lần; dành 10-15% diện tích làm quỹ đất dự phòng (đất công ích) và giao cho HTX quản lý (nơi nào HTX phân cấp theo thôn, xóm thì giao cho thôn, xóm quản lý, sử dụng) dẫn đến hầu hết UBND cấp xã không quản lý được mà thôn, xóm quản lý. Mặt khác, một số địa phương không thực hiện nguyên tắc để tập trung quỹ đất công ích thành khu mà lấy toàn bộ quỹ đất canh tác của HTX chia theo định xuất cho các hộ theo số nhân khẩu tại thời điểm chia ruộng, sau đó tính phần diện tích đất dự trữ (đất công ích) theo tỷ lệ % tổng diện tích giao ổn định lâu dài cho các hộ, dẫn đến quỹ đất công ích nằm xen lẫn với thửa đất nông nghiệp giao ổn định lâu dài cho các hộ gia đình cá nhân.

Bên cạnh đó, việc thực hiện công tác bàn giao hồ sơ, sổ sách khi thay đổi lãnh đạo UBND và cán bộ địa chính cấp xã qua các thời kỳ không chặt chẽ dẫn đến việc lưu trữ các hồ sơ về quản lý đất đai không đầy đủ. Nguồn kinh phí dành cho công tác đo đạc, lập bản đồ địa chính còn hạn chế, dẫn đến một số địa phương thiếu tài liệu, khó khăn trong việc rà soát, xác định chính xác diện tích đất công ích để quản lý.

Người sử dụng đất còn thiếu hiểu biết các quy định của pháp luật đất đai cũng là những trở ngại cho công tác quản lý đất công ích. Nhiều trường hợp không phối hợp với cơ quan nhà nước và UBND cấp xã để kê khai đăng ký đối với diện tích hiện đang sử dụng.

Theo quy định, việc quản lý đất công ích cần phải tuân thủ những điều kiện như thế nào, thưa ông?

Việc quản lý và sử dụng quỹ đất công ích thực hiện theo quy định chung của pháp luật về đất đai. Theo đó, quỹ đất nông nghiệp sử dụng vào mục đích công ích để xây dựng các công trình công cộng của xã, phường, thị trấn và các công trình công cộng khác của tỉnh; nếu chưa sử dụng thì UBND cấp xã cho hộ gia đình, cá nhân tại địa phương thuê, thời hạn mỗi lần thuê không quá 5 năm. Tiền thu được từ việc cho thuê chỉ được dùng vào nhu cầu công ích của xã, phường, thị trấn theo quy định của pháp luật. UBND cấp xã nơi có đất quản lý, sử dụng theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt.

Khắc phục tình trạng trên, Sở TN&MT đã tham mưu với UBND tỉnh những giải pháp chỉ đạo gì, thưa ông?

Sở TN&MT đã tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản chỉ đạo trong quá trình thực hiện. Trước hết, Sở TN&MT cùng UBND các huyện, thành phố rà soát, chấn chỉnh, tăng cường quản lý, nâng cao hiệu lực công tác quản lý đất công ích trên địa bàn tỉnh. Trong đó, UBND các huyện, thành phố bố trí ngân sách để đầu tư cho công tác thống kê, rà soát, quản lý đất công ích với phương châm trọng tâm, không dàn trải, làm cuốn chiếu theo đơn vị hành chính cấp xã, kịp thời đánh giá để triển khai nhân rộng trên địa bàn toàn huyện, thành phố.

UBND các huyện, thành phố xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện việc thống kê, rà soát đất công ích theo từng năm. Tiếp tục chỉ đạo tập trung rà soát từng trường hợp đang sử dụng đất công ích và các hợp đồng cho thuê đất công ích của UBND cấp xã, các thôn và các tổ chức đoàn thể để xác định rõ vị trí, diện tích cho thuê, thời hạn sử dụng đất. Trường hợp chưa ký hợp đồng hoặc đã ký hợp đồng nhưng không đúng quy định (sai thẩm quyền, quá thời gian, chưa xác định rõ vị trí, diện tích, thời gian sử dụng), UBND cấp xã phải xử lý, thực hiện ký lại hợp đồng theo đúng quy định của Luật Đất đai.

UBND tỉnh cũng giao chỉ tiêu hoàn thành việc thống kê, rà soát đất công ích đến từng huyện, thành phố theo từng năm và hoàn thành việc lập hồ sơ quản lý đất công ích địa bàn tỉnh trong năm 2019. Khi triển khai thực hiện dự án đo đạc bản đồ địa chính phải tách riêng diện tích đất công ích để lẫn với đất giao cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài, thực hiện kê khai đăng ký vào sổ địa chính để quản lý.

Đối với địa phương để quỹ đất công ích phân tán, manh mún, nhất là để lẫn với đất giao cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài khi thực hiện dồn điền đổi thửa, quy hoạch lại đồng ruộng phải quy hoạch tập trung gọn thửa, gọn vùng, nhằm thuận lợi cho quản lý và sử dụng, không để hoang hóa, lãng phí. Trường hợp chưa quy tụ được số diện tích đất này thành từng thửa cụ thể thì phải thiết lập lại hồ sơ với từng hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng để quản lý.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Thành Nam- Hải Minh (Thực hiện)