Đình Ngọ Xá có 4 mái sắp hoàn thành.

Tự ý thay đổi kết cấu đình

Đình Ngọ Xá thờ Đức thánh Tam Giang. Đình có niên đại hàng trăm năm, nơi đây còn lưu giữ 9 đạo sắc phong thần từ thời Hậu Lê. Trong kháng chiến chống Pháp, địa điểm này là nơi cách mạng tổ chức các lớp bình dân học vụ, hội họp, cất giấu vũ khí... Với các yếu tố lịch sử đó, năm 2008, đình Ngọ Xá được xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Theo kết cấu cũ, đình xây dựng theo kiểu bình đầu, bít đốc, hai mái, không có đao. Qua thời gian, ngôi đình bị xuống cấp nên cuối năm 2016, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VH,TT&DL) đã nhất trí phê duyệt hồ sơ tu bổ đình theo nguyên gốc, có mở rộng và nâng cao hơn đình cũ. Hồ sơ thiết kế, dự toán tu bổ đình Ngọ Xá do Công ty cổ phần Tư vấn đầu tư xây dựng và dịch vụ thương mại Tuấn Linh lập.

Đầu năm 2017, việc tu bổ đình Ngọ Xá được tiến hành. Tuy vậy, khi bắt đầu thi công, tham khảo một số ngôi đình ở các địa phương lân cận, Ban xây dựng đình đã tự ý thay đổi kết cấu từ 2 mái thành 4 mái có đao. Cùng đó thôn thuê người địa phương tổ chức thi công chưa đúng quy định pháp luật. Việc điều chỉnh kết cấu được nhiều người dân trong thôn ủng hộ nhưng vẫn còn một số hộ không đồng tình, có ý kiến đến cơ quan chức năng. Từ thông tin người dân phản ánh, Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Hiệp Hòa đã kiểm tra, có văn bản yêu cầu tạm dừng việc thi công xây dựng đình Ngọ Xá. Căn cứ vào ý kiến của hầu hết hộ dân trong thôn, tháng 4-2017, UBND xã Châu Minh đã làm tờ trình đề nghị cho điều chỉnh việc tu bổ, tôn tạo đình từ 2 mái sang 4 mái. Tuy nhiên, đề nghị này không được cơ quan chức năng chấp thuận. Ngày 11-5, Sở VH,TT&DL có Công văn số 491 nêu rõ: “Không nhất trí với hồ sơ điều chỉnh việc tu bổ, tôn tạo đình Ngọ Xá. Yêu cầu UBND xã Châu Minh thực hiện việc tu sửa đình theo đúng hồ sơ thiết kế... đã được thỏa thuận tại văn bản 821/SVHTTDL-QLDTVH ngày 2-8-2016 của Sở VH,TT&DL... Đề nghị UBND xã Châu Minh nghiêm túc kiểm điểm  tập thể, cá nhân có liên quan để xảy ra sai phạm trong quá trình tu bổ đình Ngọ Xá...”. Bất chấp yêu cầu dừng thi công, việc xây dựng đình Ngọ Xá trái quy định Luật Di sản văn hóa vẫn được tiến hành và chưa thấy cơ quan chuyên môn, chính quyền địa phương có biện pháp quyết liệt để ngăn chặn.

Dù thiết kế tu bổ di tích đình đã được phê duyệt song Ban quản lý thôn và ban xây dựng đình Ngọ Xá vẫn lấy ý kiến nhân dân để thay đổi mẫu đình mới (trái) khác với mẫu đình gốc ban đầu (phải).

Không tạo tiền lệ xấu

Ngày 1-9, nhóm phóng viên đến thôn Ngọ Xá thấy việc xây dựng đình diễn ra khẩn trương với sự có mặt của nhiều người dân. Phần khung gỗ tòa đại đình cơ bản được lắp đặt xong. Các cụ cao tuổi kiên quyết không cho phóng viên tiếp cận, chụp ảnh công trình. Ông Nguyễn Văn Đồng, Chủ tịch UBND xã Châu Minh phân bua: “UBND xã đã báo cáo vụ việc lên trên. Đồng thời huy động các ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền, vận động thôn tạm dừng việc xây dựng đình nhưng không đạt kết quả. Ban khánh tiết đình và một số cụ cao niên còn mang Bằng di tích lịch sử - văn hóa đình Ngọ Xá ra gửi lại UBND xã”. Theo ông Đồng, sở dĩ xã “bất lực” trước vi phạm bởi toàn bộ kinh phí phục dựng đình Ngọ Xá (dự tính khoảng 3,5 tỷ đồng) là do người dân và con em trong thôn đóng góp. Thông tin từ Ban quản lý thôn Ngọ Xá, toàn thôn có 650 hộ thì chỉ vài gia đình không nhất trí việc xây dựng đình 4 mái có đao, còn lại hầu hết đều ủng hộ bởi đơn giản họ “thấy đẹp, giống đình cổ Việt Nam”. Điều đáng trách là thôn Ngọ Xá có nhiều đảng viên đang sinh hoạt nhưng chưa tích cực tuyên truyền, vận động dân làng tuân thủ phục dựng đình đúng quy định.

Bà H, một trong số những người ở thôn không đồng tình việc thay đổi kết cấu Đình Ngọ Xá nói: “Đình được công nhận di tích lịch sử - văn hóa là một vinh dự lớn lao, là công sức gìn giữ của bao thế hệ trong làng. Tôi và gia đình ủng hộ việc tu bổ lại cho khang trang theo hướng bảo tồn, giữ nguyên trạng cho con cháu đời sau nên mới có ý kiến. Song đề nghị của chúng tôi không những không được ghi nhận, thậm chí còn bị đe dọa, tẩy chay”.

Xã hội hóa hoạt động tu bổ di tích là mục tiêu các địa phương đều hướng đến. Nhưng xã hội hóa mà không làm tốt việc tuyên truyền, định hướng, để người dân tự ý thay đổi kết cấu di tích trái pháp luật như ở Ngọ Xá, không bảo tồn được các yếu tố gốc thì đáng lo ngại. Cho dù nguồn kinh phí do người dân tự đóng góp thì khi phục dựng di tích vẫn phải tuân thủ các quy định của pháp luật. Đề nghị cơ quan chức năng tỉnh, huyện Hiệp Hòa nhanh chóng có biện pháp giám sát chặt chẽ, bảo đảm đình Ngọ Xá sau khi tu tạo vẫn bảo tồn được những giá trị lịch sử, văn hóa, đồng thời tránh xảy ra tình trạng tương tự ở các địa phương khác.

Nhóm PV