Hơn 4 năm trôi qua kể từ ngày Usoyan bị bắn hạ, dư luận vẫn chưa rõ ai là thủ phạm.

Aslan Usoyan là ai?

Aslan Usoyan sinh tháng 2-1937, là người dân tộc Kurd Yezidi ở nước cộng hòa Gruzia còn được gọi là Bố già Hassan (Ded Hasan). Aslan được biết đến là một trong những "mafia uy tín nhất nước Nga" hay "kẻ trộm sống theo luật" bởi y tuân thủ nghiêm ngặt những luật lệ của giới giang hồ Nga. Aslan Usoyan từng ngồi tù nhiều năm dưới thời Xô- Viết vì tội đầu cơ và chống đối cảnh sát. 

Cuộc đời ông trùm gặp khốn đốn kể từ năm 2007 khi bị kéo vào một cuộc chiến băng đảng với tên cướp người Gruzia có tên là Tariel Oniani vốn đang tìm cách lấy lại quyền lực ngầm ở Thủ đô Moskva (Nga). Một số kẻ thân tín của Usoyan đã bị giết ở Armenia, trong đó có Alek Minalyan khi đang điều hành một công ty xây dựng thi công một số công trình chuẩn bị cho Thế vận hội Mùa Đông 2014 ở TP Sochi. Tháng 7 - 2008, cảnh sát Nga mở chiến dịch điều tra các vụ xung đột giữa các trùm tội phạm nhưng Usoyan lại vô sự, thậm chí còn xuất hiện và trả lời phỏng vấn báo chí lên án tình trạng vô luật pháp là điều không thể chấp nhận được.

Tháng 4- 2010, Usoyan bị lực lượng an ninh Ukraina bắt giữ vì nhập cảnh bằng giấy tờ giả. Tại vụ bắt giữ này, Usoyan còn bị cáo buộc kết nối với một nhóm tội phạm có tổ chức tại Armenia. Ngày 16- 9-2010, Usoyan bị bắn lén tại một trung tâm thương mại ở Moskva, rất may y thoát chết. Ngay lập tức, phe cánh của Usoyan tổ chức một lễ tang giả lớn để đánh lạc hướng dư luận nhằm bảo đảm an toàn cho ông trùm. Trong những năm 2010, chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama áp đặt lệnh trừng phạt đối với các thành viên của tổ chức tội phạm Brothers’Circle. Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) nghi ngờ Usoyan là một trùm tội phạm hàng đầu của Nga tại Mỹ và có dính líu tới tổ chức tội phạm nói trên. Cũng theo FBI, hiện có khoảng 300 nhóm tội phạm Nga hoạt động xuyên quốc gia, trên mọi lĩnh vực, trong đó Mỹ là một trong những địa bàn màu mỡ nhất. 

Chiến tích của "trùm mafia uy tín nhất của Nga" 

Từ thập niên 1960, Usoyan đã cầm đầu một nhóm tội phạm chuyên tổ chức hoạt động kinh doanh chợ “đen” trên khắp đất nước. "Kẻ trộm sống theo luật" đã trở thành một ông trùm lắm tiền nhiều của và uy tín trong giới mafia Nga. Ngày nay, băng nhóm của Usoyan vẫn là một trong những băng đảng mạnh nhất ở Nga thời hậu Xô- Viết, trong đó người ta tình nghi cháu nội của Usoyan đã kế ngôi điều hành thế giới ngầm. Thời hoàng kim, nhờ các sòng bạc và buôn bán vũ khí sau khi Liên Xô tan rã, Usoyan đã vươn vòi bạch tuộc ra khắp nước Nga và nhiều nơi trên thế giới, đồng thời là mục tiêu của nhiều băng nhóm xã hội đen khác.  

Theo tờ The Guardian, vài năm trước khi bị ám sát, các ông trùm trong giới mafia Nga đã gặp nhau để giải quyết bất đồng và phân chia lại lãnh địa nhưng xem ra mọi thứ chỉ bằng mặt, còn đằng sau vẫn là những cuộc chiến ngầm đẫm máu. Sau khi Usoyan bị ám sát vào tháng 1- 2013, việc tranh giành lãnh địa của các mafia Nga nhanh chóng hoàn tất, các cuộc thanh trừng cũng giảm hẳn, điều này cho thấy ảnh hưởng của Usoyan là không hề nhỏ.

Usoyan từng bị tòa án Stalin thuộc vùng Tbilisi kết án 5 năm tù vì tội cướp tài sản, 3 năm tù giam vì tội trộm cắp nhưng cả hai lần y đều nhanh chóng được tự do nhờ sự giúp đỡ của những ông trùm trong vùng. Sau khi ra tù, Usoyan chỉ huy đàn em bảo kê và thu tiền bất chính từ hoạt động của giới doanh nghiệp. Bất kì công ty, tập đoàn nào phản đối đều bị Usoyan kéo quân tới đập phá, đe dọa. Sau khi đủ lông cánh, Usoyan tách ra hoạt động độc lập và phải mất hơn một thập kỷ mới xây dựng được đế chế riêng. Vào giữa thập niên 1990, Usoyan tuyên chiến với băng đảng có tên Rudick Baku do một ông trùm người Armenia tên là Rudolf Oganov điều hành nhằm chiếm quyền bảo kê các doanh nghiệp trong vùng Krasnodar. Cuộc chiến kết thúc bằng cái chết của Oganov vào tháng 2-1999 tại một quán cà phê ở Moscow với hơn 40 viên đạn găm vào người. Usoyan tiếp tục đánh bại nhiều ông trùm da trắng và những băng đảng lớn khác. 

Vào những năm đầu của thế kỷ XXI, Usoyan chính thức tuyên chiến với một gia tộc mafia khác đứng đầu là Tariel Oniani hay còn gọi là Tarot bởi y muốn duy trì quyền quản lý khu vực Lasha Rustav và dẫn đến nhiều vụ thanh trừng đẫm máu khác. Cuộc đụng độ giữa hai băng đảng này đã làm nhiều người chết, trong đó có Vyacheslav Kirillovich Ivankov, biệt danh “người lùn Phù tang”- người từng đứng ra hòa giải với Usoyan nhưng bị cảnh sát ngăn chặn. Đáng tiếc, con người “vận động hành lang” đầy tiềm năng này lại bị một tay bắn tỉa siêu hạng hạ sát vào ngày 28-7-2009. Cách thức tiến hành vụ ám sát này rất giống với vụ bắn Usoyan. Cảnh sát Moskva gọi đây là cách thức thanh trừng “rất Nga”.  

Usoyan thu được bộn tiền nhờ bảo kê và buôn bán vũ khí.

Đầu tháng 5-2008, Usoyan triệu tập một cuộc họp gồm những ông trùm khét tiếng nhất trong thế giới tội phạm để thảo luận về các vấn đề kiểm soát hoạt động thu phí kinh doanh trong Thế vận hội 2014 tại Sochi. Dù xảy ra không ít tranh cãi nhưng các ông trùm đã nhất trí ủy thác cho Bố già Usoyan kiểm soát hoạt động này bởi lý do chính là Krasnodar vốn được coi là vùng đất của Bố già Hassan từ những năm 1990.

Theo Hãng tin RT của Nga, các băng nhóm muốn diệt trừ Usoyan vì ông ta sở hữu khối bất động sản đắc địa ở Sochi. Ngoài ra, Usoyan còn nắm trong tay nhiều công ty lớn tranh giành quyền đấu thầu tại thành phố đăng cai thế vận hội mùa đông lớn nhất thế giới. Đây đích thực là mỏ vàng mà không tổ chức tội phạm nào dễ dàng bỏ qua.

Ai đứng sau cái chết của Aslan Usoyan ?

Nhà hàng Dvor Karetny nổi tiếng nhất Thủ đô Moscow, cách điện Kremlin khoảng 2 km là điểm đến ăn chơi của giới nhà giàu, tài phiệt Nga. Nhưng chính nơi đây lại là địa điểm để giới mafia thanh trừng lẫn nhau. Vào một buổi sáng đầu xuân năm 2013, một người đàn ông cao tuổi bước nhanh khỏi nhà hàng, trong khi đi về phía chiếc xe chờ sẵn thì bỗng một tiếng nổ đanh gọn chắc nịch phát ra, người đàn ông gục ngã đó chính là ông trùm Aslan Usoyan. 

Aslan Usoyan bị bắn vào đầu bởi một tay bắn tỉa ngồi trên tầng thứ sáu của một căn hộ chung cư liền kề. Bất chấp nỗ lực của các vệ sĩ cùng xe cứu thương, Usoyan đã qua đời trên đường đến bệnh viện. Gia đình quyết định đưa xác ông trùm về chôn cất tại Tbilisi nhưng sân bay quốc tế Tbilisi từ chối cho máy bay hạ cánh. Cái chết của Usoyan được cho là “giọt nước tràn ly” trong giới tội phạm Nga, nhất là trong bối cảnh Lễ khai mạc Thế vận hội mùa đông 2014- sự kiện được cho là rất hấp dẫn, hứa hẹn mang lại những khoản lợi nhuận kếch xù cho mafia đã cận kề.

Trong một diễn biến đáng quan tâm, đầu tháng 2-2013, Rovshan Dzhaniyev- một tên tội phạm gốc Azerbaijan bị bắn chết ở thành phố Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) được dư luận tình nghi là thủ phạm chính trong vụ ám sát ông trùm Usoyan. Tuy nhiên, cảnh sát lại khẳng định trên tờ Moscow Times rằng, chính Dzhaniyev đã ra tay giết hại Usoyan và bị thủ tiêu. Thực tế, thông tin này chỉ đúng một nửa, nửa còn lại thì Dzhaniyev không hề bị bắn chết mà chỉ tung tin đồn để tránh bị trừ khử.

Các thám tử tư tin rằng vụ ám sát Bố già Hassan hồi tháng 1- 2013 là do bàn tay của Oniani nhưng cũng có nguồn tin cho biết, các vụ trừ khử những ông trùm mafia Nga thời hậu Xô-Viết, kể cả Bố già Usoyan đều có bàn tay của chính quyền nhằm bảo đảm trật tự an toàn xã hội.

Duy Hùng (Theo NYT/Guardian- 2/2018)