(BGĐT) - 10 năm qua, nghệ thuật ca trù được khôi phục, bảo tồn và phát huy giá trị trên vùng đất Yên Dũng giàu truyền thống văn hóa. Bà Ong Thị Hoài, Chủ nhiệm CLB ca trù huyện là hạt nhân tích cực, góp phần không nhỏ gìn giữ loại hình nghệ thuật này.
10 năm “kết duyên” cùng ca trù
Theo lời giới thiệu của anh Tạ Hải Năm, Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thông tin và Thể thao huyện, chúng tôi tìm tới nhà bà Ong Thị Hoài, Chủ nhiệm CLB ca trù huyện Yên Dũng. Trong gian phòng khách gọn gàng, ngoài bộ bàn ghế còn có tủ bánh ga-tô và một ít hàng tạp hóa.
|
Bà Hoài và cháu ngoại Thảo Chi tại một buổi biểu diễn. |
Dù bận bán hàng và trông cháu nhỏ nhưng khi nghe tôi hỏi chuyện về ca trù, khuôn mặt bà Hoài rạng rỡ, ngập tràn niềm vui. Bà say sưa kể về cơ duyên và niềm đam mê với loại hình nghệ thuật đặc sắc này
Sinh năm 1956, bà Hoài từng có hơn 30 năm công tác trong ngành giáo dục. Là giáo viên dạy Văn, có tâm hồn yêu nghệ thuật nên suốt những năm tháng giảng dạy, bà dành không ít thời gian để tìm hiểu về truyền thống văn hóa, nghệ thuật của dân tộc. Trong quá trình tìm tòi, bà nhận thấy ca trù có sức lôi cuốn kỳ diệu, là sự phối hợp nhuần nhuyễn giữa thi ca và âm nhạc. Bà chia sẻ: “Để thấy rõ hơn vẻ đẹp ấy, tôi đã sưu tầm, nghiên cứu và cảm nhận qua những tác phẩm văn chương mang đậm chất ca trù của Nguyễn Công Trứ, Cao Bá Quát…
Những lúc rảnh rỗi chẳng mấy khi tôi bỏ qua chương trình hát dân ca trên sóng phát thanh”. Có lẽ chính bởi đọc và nghe nhiều nên ca trù đã thấm đẫm tâm hồn bà. Tưởng như mọi việc chỉ dừng lại ở niềm đam mê thì một bước ngoặt đến với bà Hoài. Năm 2009, ca trù được UNESCO - Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp quốc đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Cũng trong thời gian đó, CLB ca trù huyện Yên Dũng thành lập với mục tiêu khôi phục, bảo tồn vốn nghệ thuật truyền thống của dân tộc. Bà Hoài nhớ lại: “Tôi chỉ mất đúng 5 phút suy nghĩ để đăng ký tham gia CLB”.
Do thời điểm ấy đã nghỉ hưu nên bà Hoài dành trọn tình yêu cho ca trù, tham gia hầu hết các lớp truyền dạy do tỉnh tổ chức. Bà nhớ như in những buổi tập do nghệ nhân Mận ở Lỗ Khê, Đông Anh (Hà Nội) trực tiếp hướng dẫn. Sự tận tình, trách nhiệm của nghệ nhân giúp bà có những bước khởi đầu thuận lợi, từ đó có thêm niềm tin, động lực để gắn bó với ca trù. Không ít lần, bà lặn lội lên TP Bắc Giang xem các thành viên CLB ca trù của tỉnh (đặt tại Nhà hát Chèo) luyện tập, diễn xướng nhằm học hỏi và cảm thụ.
“Mới ngày nào chưa biết cái chi chi” (một câu trong bài Hồng hồng tuyết tuyết), vậy mà, nhờ niềm đam mê, tinh thần ham học hỏi cũng như khiếu âm nhạc, bà Hoài từng bước tiếp cận và trở thành nhân tố quan trọng trong CLB ca trù huyện Yên Dũng. Bà đã gõ phách thuần thục, xướng âm 5 khổ đàn và có thể hát hơn 10 bài ở nhiều thể loại, làn điệu khác nhau, từ xẩm huê tình, hát gửi thư, hát bỏ bộ, bắc phản, chúc hỗ cho tới hát nói.
Và như để chứng minh cho điều đó, bà cất giọng ngâm nga mấy câu trong bài Hồng hồng tuyết tuyết: Hồng hồng tuyết tuyết Mới ngày nào chưa biết cái chi chi Mười lăm năm thấm thoát có xa gì Ngoảnh mặt lại đã đến kỳ tơ liễu Ngã lãng du thời quân thượng thiếu Quân kim hứa giá ngã thành ông… Có những thành viên đầy nhiệt huyết như bà Hoài, CLB ca trù huyện Yên Dũng luôn duy trì hoạt động hiệu quả.
Giữ gìn để di sản tỏa sáng
Một thập kỷ "bén duyên" và say đắm với ca trù, ca nương Ong Thị Hoài tâm niệm: “Phải luôn biết trân trọng, giữ gìn và phát huy giá trị, giúp di sản văn hóa truyền thống ngày càng tỏa sáng”. Bà luôn cùng Ban chủ nhiệm tìm cách giúp CLB có điều kiện được tham gia biểu diễn. Sự xuất hiện của các tiết mục ca trù do thành viên CLB thực hiện ở các cơ sở như: Chùa Vĩnh Nghiêm, Thiền viện Trúc lâm Phượng Hoàng, chùa Kem, đình Ba Tổng, chùa Khánh Vân… từ nhiều năm qua đã đem lại cho du khách những trải nghiệm thú vị.
Cũng có vài lần, CLB vinh dự được Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh Bắc Giang về ghi hình làm phóng sự. Không chỉ vậy, ca nương Ong Thị Hoài đã xây dựng CLB thành một tập thể đoàn kết, thống nhất, dàn dựng nhiều chương trình tham gia liên hoan ca trù do Sở Văn hóa-Thể thao và Du lịch tổ chức và đạt thành tích cao.
Ngoài kỹ năng hát ca trù tốt, bà Hoài còn rất trách nhiệm và ham học hỏi. Đây thực sự là một hạt nhân tiêu biểu của ca trù đất Phượng Hoàng”. Nghệ sĩ Ưu tú Quỳnh Mai (Nhà hát Chèo Bắc Giang), Chủ nhiệm CLB ca trù tỉnh. |
Gần đây nhất, ở Liên hoan quan họ, ca trù toàn tỉnh năm 2019, CLB ca trù Yên Dũng giành giải A toàn đoàn. Bản thân bà Hoài cũng được trao giải cá nhân trên sân khấu giàu tính chuyên nghiệp này. Từng có nhiều năm gắn bó với lĩnh vực văn hóa nên không ít lần tôi được thưởng thức giọng ca của bà Ong Thị Hoài. Mỗi khi biểu diễn, ngoài chất giọng truyền cảm, bà gửi gắm niềm say mê trong từng câu ca, nhịp phách. Suốt cuộc trò chuyện với tôi, bà Hoài thường nhắc tới cháu ngoại Ong Hà Thảo Chi.
Mới 10 tuổi nhưng Thảo Chi đã có 6 năm theo bà luyện tập, biểu diễn. Từ bé, Thảo Chi đã được bà truyền dạy và đến nay đã thuần thục những làn điệu như xẩm huê tình, xẩm Sông Thương, bỏ bộ, chúc hỗ… Tuy nhiên, điều bà Hoài trăn trở là giới trẻ vẫn chưa mặn mà với ca trù. “Ngoài cháu Thảo Chi, hiện nay CLB ca trù Yên Dũng có rất ít thành viên trẻ.
Điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc bảo tồn ca trù” – bà tâm sự. Chính bởi vậy, bà luôn mong muốn ca trù sẽ nhận được sự quan tâm nhiều hơn nữa từ ngành văn hóa, thể thao và du lịch, chính quyền địa phương. Bà mong một ngày nào đó ca trù sẽ hiện diện trong môi trường học đường, để loại hình nghệ thuật dân gian này ngày càng có sức lan tỏa rộng khắp.
Tác giả bài hát "Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa" đã qua đờiNhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, tác giả của nhiều ca khúc bất hủ, trong đó, có ca khúc "Tấm áo chiến sĩ mẹ vá năm xưa" lấy nguồn cảm hứng từ hình ảnh người mẹ ở làng quê Đa Mai (TP Bắc Giang) vá áo cho các chiến sĩ trong giai đoạn chiến tranh, đã trút hơi thở cuối cùng hồi 17 giờ ngày 26-12, tại nhà riêng ở Quận 1, TP Hồ Chí Minh (HCM), hưởng thọ 94 tuổi.
Quốc Trường