|
Thành viên Đội văn nghệ và tuyên truyền pháp luật lưu động (Liên đoàn Lao động tỉnh) phát tờ rơi tuyên truyền, phổ biến pháp luật cho người lao động. |
Kẽ hở pháp luật và thực trạng nguồn nhân lực
Ông Nguyễn Thế Dũng, Phó Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) cho rằng, hiện nay, pháp luật chưa có quy định cụ thể nào về việc nghiêm cấm DN cho thôi việc đối với lao động trung tuổi. Bên cạnh đó, từ hoạt động kiểm tra, giám sát của ngành thời gian qua, một số DN khi chấm dứt hợp đồng với lao động trước thời hạn (như trường hợp Công ty TNHH Deayang Hà Nội, Cụm công nghiệp Đồng Đình - Tân Yên đã nêu trong kỳ trước) đều thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật như: Thông báo với cơ quan chức năng, chính quyền địa phương; chi trả trợ cấp mất việc làm cho người lao động (NLĐ). Vì vậy, Sở nhận được rất ít phản ánh của NLĐ về việc bị DN sa thải trái pháp luật.
Theo kết quả tiếp nhận hồ sơ đề nghị giải quyết chế độ bảo hiểm thất nghiệp năm 2016, toàn tỉnh có 140 trường hợp bị DN sa thải nhưng lại do vi phạm kỷ luật lao động, chủ yếu là tự ý nghỉ việc quá 5 ngày cộng dồn trong một tháng. Điều này phía DN không vi phạm quy định của pháp luật. Ở một khía cạnh khác, có những công nhân do nhận thức hạn chế, tham cái lợi trước mắt khi được chủ sử dụng chi trả một số lợi ích nhất định mà đồng ý thỏa thuận chấm dứt hợp đồng lao động (sau 18- 36 tháng làm việc) sau đó lại ký mới.
Khi chính sách pháp luật thiếu chặt chẽ, chưa đủ sức để bảo vệ lao động trung niên trước nguy cơ mất việc làm thì hạn chế về trình độ chuyên môn, tay nghề được xem là một rào cản lớn khiến lao động khó tìm được công việc mới phù hợp với năng lực bản thân và thu nhập ổn định. Hiện nay, phần lớn DN FDI đầu tư vào tỉnh có nhu cầu tuyển dụng lớn lại chủ yếu hoạt động ở lĩnh vực gia công, lắp ráp nên không đòi hỏi cao về chất lượng nhân lực. Tại các khu công nghiệp (KCN) dễ dàng nhận thấy những tấm biển tuyển dụng con số hàng trăm đến hàng nghìn lao động. Tiêu chí chủ sử dụng đặt ra khá đơn giản, chỉ cần lao động từ 18 đến dưới 35 tuổi, tốt nghiệp THPT là có thể đi làm ngay, hưởng lương, phụ cấp ưu đãi.
Cũng bởi dễ dàng tìm được công việc phù hợp với hoàn cảnh như: Gần nhà, không mất tiền thuê trọ, có xe đưa đón, thu nhập từ 5 - 6 triệu đồng/tháng nên thời gian qua có tình trạng học sinh lớp 12 sau khi tốt nghiệp không theo học đại học, cao đẳng, cũng không mặn mà học nghề mà nhanh chóng đi làm trong các DN. Em Trịnh Thị Thủy, học sinh lớp 12A1, Trường THPT Mỏ Trạng (Yên Thế) chia sẻ: “Xác định khả năng hạn chế nên em khó có thể theo đuổi con đường học vấn. Thêm nữa, một khóa đào tạo ngắn hạn từ 3 - 6 tháng chắc cũng khó bảo đảm cho em tìm được một công việc vững chắc để ổn định cuộc sống trong tương lai. Vì thế, sau khi tham gia kỳ thi THPT quốc gia năm nay, em sẽ xuống các KCN để tìm việc”. Khi nguồn cung lao động trẻ dồi dào, DN dễ dàng tuyển dụng thì những công nhân lâu năm không được trang bị kiến thức, kỹ năng nghề, trình độ học vấn, chuyên môn hạn chế, lại làm việc một cách thụ động, dập khuôn theo công đoạn càng dễ mất việc làm.
Về lâu dài, thực tế này khiến chất lượng nguồn nhân lực trong tỉnh ngày càng thấp. Kết quả khảo sát 867 công nhân đang làm việc tại gần 40 DN trong các KCN của Liên đoàn Lao động tỉnh cho thấy, chỉ có 13,38% trong số này có trình độ cao đẳng, đại học; 15,22% trình độ trung cấp, còn lại 45,56% lao động mới chỉ tốt nghiệp THPT; 23,76% tốt nghiệp THCS còn lại là tiểu học.
|
Công nhân ngoài 35 tuổi mất việc làm chủ yếu là lao động phổ thông. Ảnh: Dây chuyền may tại Công ty TNHH JMC Việt Nam, xã Hồng Thái (Việt Yên). |
Chủ động nâng cao chất lượng lao động
Cùng với hạn chế về học vấn, tỷ lệ lao động được đào tạo nghề cũng không cao. Số công nhân học cao đẳng nghề chỉ đạt 15%, trung cấp 17,1%, còn lại 66,9% sau khi vào làm việc được DN đào tạo với thời gian rất ngắn từ một tuần đến 10 ngày là có thể vào các dây chuyền sản xuất. |
Theo dự báo của ngành LĐ-TB&XH, từ 10 - 15 năm nữa, số lao động trên 35 tuổi làm việc tại các DN sử dụng nhiều lao động, đa phần thuộc lĩnh vực điện tử sẽ không được chủ sử dụng ký tiếp hợp đồng sau khi hết hạn hợp đồng xác định thời hạn (từ 12 - 36 tháng) lần thứ hai. “Họ vẫn là lao động chính trong gia đình, còn sung sức và còn nhiều khả năng đóng góp cho hoạt động sản xuất của DN. Nhưng số người thất nghiệp ở độ tuổi trung niên tăng đột biến vào cùng thời điểm sẽ gây lãng phí lớn về nhân lực và trở thành bài toán khó cho chúng tôi. Nhất là khi tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, quỹ đất sản xuất nông nghiệp ngày càng thu hẹp dần”- ông Nguyễn Thế Dũng nói.
Trước mắt, trong năm 2017, Sở LĐTB&XH sẽ phối hợp với các sở, ngành liên quan, địa phương xây dựng, sớm hoàn thành Đề án Chuyển đổi nghề nghiệp cho lao động trên 35 tuổi trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2017 - 2020; đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc tuyển dụng, giao kết và thực hiện hợp đồng lao động, bảo đảm mối quan hệ hài hòa, ổn định trong DN. Nhằm kết nối, tạo việc làm cho NLĐ ngay khi họ bị chủ sử dụng chấm dứt hợp đồng, từ năm 2016, Trung tâm Dịch vụ việc làm (Sở LĐ-TB&XH) tiến hành rà soát nhu cầu sử dụng nhân lực của DN và khả năng đáp ứng ở các cơ sở đào tạo nghề. Xây dựng hệ thống dữ liệu kết nối giữa các đơn vị cung ứng nhân lực với DN trong nước và xuất khẩu lao động.
Ông Nguyễn Văn Huế, Giám đốc đơn vị cho biết, cơ hội trở lại thị trường lao động trong nước không nhiều nên Trung tâm mở các lớp đào tạo các nghề giúp việc gia đình, xây dựng, cơ khí, chế tạo, lĩnh vực nông nghiệp; tổ chức tư vấn cho họ đi làm việc tại các thị trường nước ngoài ổn định. Từ năm 2015 đến nay, Trung tâm đã mở 37 lớp đào tạo nghề cho gần 6,2 nghìn lao động. Trong số này, nhiều người đã xuất cảnh sang làm việc ở các thị trường: Đài Loan, Malaysia, Hàn Quốc, khu vực Trung Đông...
Về mặt chính sách hỗ trợ của Nhà nước, hiện lao động trên 35 tuổi sau khi mất việc làm nếu đủ điều kiện thì được hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp, kèm theo được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí; hỗ trợ đào tạo nghề với mức 1 triệu đồng/người/tháng cho một khóa học tối đa không quá 6 tháng. Nhưng giải pháp quan trọng, lâu dài hơn cả là ngay từ đầu, nguồn nhân lực phải bảo đảm chất lượng, được trang bị kỹ năng nghề để đáp ứng thị trường. Theo đó, hệ thống các trường nghề cần tiếp tục đổi mới theo hướng thiết thực, đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo; chú trọng hơn nữa phương thức đào tạo theo địa chỉ để khi hoàn thành khóa học, lao động được DN nhận ngay vào làm việc.
Đơn cử như từ cuối năm 2016, Trường Cao đẳng nghề Công nghệ Việt - Hàn liên kết với Tập đoàn Samsung (KCN Yên Phong, Bắc Ninh) và Tập đoàn LG (Hải Phòng) tổ chức cho sinh viên năm cuối thực tập tại DN. Đến nay gần 400 sinh viên khóa đầu tiên của trường đã được các DN tuyển dụng vào vị trí làm việc phù hợp với năng lực, mức thu nhập từ 6-10 triệu đồng/người/tháng.
Bên cạnh vai trò của cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, thúc đẩy các chính sách giúp lao động tiếp cận với thị trường, NLĐ cũng cần mạnh dạn hơn trong quá trình tìm kiếm việc làm, tự khẳng định năng lực bản thân và chủ động học tập, nâng cao tay nghề, đáp ứng được nhu cầu để có việc làm ổn định. Ví như tại Công ty TNHH Điện tử Taeyang Việt Nam (KCN Đình Trám), khi quy trình sản xuất theo mặt hàng có thay đổi, DN sẽ tổ chức đào tạo cho công nhân theo hình thức “cầm tay chỉ việc”.
Anh Nguyễn Duy Nhất, Chủ tịch Công đoàn, nhân viên bộ phận nhân sự của công ty cho biết: “Qua những lần đào tạo lại như vậy, chúng tôi sẽ sắp xếp lại vị trí việc làm phù hợp hơn. Những công nhân, trong đó có nhiều người trên 35 tuổi tích cực học tập, nâng cao tay nghề, đáp ứng yêu cầu trong dây chuyền thì vẫn được DN bố trí công việc, có nguồn thu ổn định, bình quân 6 triệu đồng/người/tháng”.
“Thiết nghĩ, để giải quyết tình trạng này, cũng cần có sự vào cuộc của ngành chức năng trong việc đề xuất khắc phục lỗ hổng pháp luật về lao động. Tổ chức công đoàn các cấp - đại diện bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho NLĐ phát huy vai trò, thực hiện tốt chức năng giám sát nghĩa vụ đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp của DN. Đặc biệt, trong quá trình hướng dẫn, xây dựng thỏa ước lao động tập thể tại DN, công đoàn cơ sở đưa vào các nội dung ràng buộc trách nhiệm để ngăn ngừa tình trạng “vắt chanh bỏ vỏ” của chủ DN đối với NLĐ lâu năm” - ông Nghiêm Xuân Hưởng, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh nêu ý kiến.
Nhóm PV VHXH