UBND tỉnh Điện Biên trao Bằng công nhận di tích lịch sử cấp tỉnh Xên mường – Mường Thanh cho cán bộ, người dân TP Điện Biên Phủ.

Từ sau chiến thắng Điện Biên Phủ đến nay, Lễ hội Xên mường - Mường Thanh dần mai một và Đông xên Tá Pố trở thành ruộng nước. Khoảng chục năm lại đây, ngành văn hóa cũng phối hợp chính quyền địa phương tổ chức phục dựng lễ Xên bản tại một số bản văn hóa trong lòng chảo Mường Thanh. Tuy nhiên, đúng như tên gọi “Xên bản” chỉ giới hạn trong phạm vi hành chính của một bản (cả về con người tham gia cũng như những đóng góp vật chất của các gia đình), mà không quy tụ nhân dân toàn vùng như Xên mường ngày trước. Và như vậy, vô hình trung trong tâm thức các thế hệ người Thái Mường Thanh, đương nhiên Xên mường chỉ còn phảng phất đâu đó trong hoài niệm, trong ký ức khi mờ khi tỏ của những bậc cao niên...

Theo nghệ nhân Mào Ết, trong quan niệm của người Thái thì “Mường” là đơn vị hành chính cao nhất, dưới có các phổng (như cụm xã ngày nay); lễ hội Xên mường thường chỉ tổ chức ở mường trong, mường ngoài không có. Xên mường là việc trọng đại của cả mường và chỉ thông qua Xên mường thì những lời cầu khấn mới cảm được các đấng trời đất, thần linh... Dưới Xên mường, mỗi bản lại có Đông xên bản khi lập bản mới.

Ông Lò Văn Dọn, 66 tuổi, bản Tông Khao, nói: Xên mường là nơi gửi gắm tâm linh của nhân dân cả mường, là nơi dân mường tổ chức lễ hội Xên mường hằng năm và nó đã trở thành nơi linh thiêng đối với dân tộc Thái. Bình thường dân tộc Thái không ai dám tự tiện vào Đông xên (rừng cấm) kiếm củi, hái măng, bắt ong, đào củ...

Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Thái Lương Thị Đại, cho biết: Trước kia lễ hội Xên mường được chẩu mường và các tạo lộng, xã, bản quan tâm nên lễ hội được tổ chức thường xuyên theo chu kỳ hằng năm vào mùa xuân tháng 3 - 4 âm lịch. Lễ hội Xên mường được tổ chức trong năm ngày, phần hội chủ yếu là vui chơi giao lưu văn hóa: Ném còn, tó mák lẹ, kéo co, tó xáng (đánh quay), chọi gà… trai gái tổ chức hát đối đáp, các ông các bà uống rượu hát hò chúc tụng nhau... Trong những ngày lễ hội, không gia đình nào được giã gạo, làm nhà, xẻ gỗ, vào rừng lấy củi, săn bắt, hái lượm...

Nhân dịp đón bằng công nhận Di tích lịch sử cấp tỉnh cho Lễ hội Xên mường - Mường Thanh, UBND tỉnh Điện Biên mong muốn bà con tiếp tục tìm tòi, nghiên cứu để giúp Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh xây dựng hồ sơ, tư liệu trình Bộ Văn hóa công nhận Xên Mường Thanh là Di tích lịch sử cấp quốc gia...

Theo Nhân dân