Ao sen quê ngoại Bác Hồ.  Ảnh: Thế Đại.

Hoa như nụ cười của thiên nhiên ban tặng, như một món quà vô giá. Hoa không chỉ nở vì mình mà nở cho người, tôn vinh hài hòa mạch sống, sức sống tiềm ẩn và bí mật của thiên nhiên kỳ diệu. Với tháng Năm, hương sen đồng quê theo làn gió mát đã đánh thức trong ta, dâng trào trong ta bao ký ức bồi hồi. Bởi sen là một loài hoa đặc biệt: Vừa là hoa vừa là vị thuốc; vừa là hoa mộc mạc mà thiêng liêng tâm linh. Là quốc hoa nước Việt, là lô-gô biểu tượng cho các cánh bay đến với thế giới…

Nhiều lần tôi đọc lại và suy ngẫm về những vẻ đẹp thanh cao thuần khiết không chỉ là hình thức miêu tả bên ngoài mà thẩm thấu được cả giá trị phẩm chất cao đẹp bên trong. Ví như: “Trong đầm gì đẹp bằng sen/ Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng/ Nhị vàng bông trắng, lá xanh/ Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”.

Câu thơ thật hay, thật tài tình uyển chuyển khi tả từ ngoài vào trong rồi lại nhuần nhị thắm tươi tỏa hương từ trong tâm sen ra ngoài. Chỉ hoa sen mới có chữ “tâm sen”. Chữ “tâm” không chỉ là hạt sen mà còn là hạt nhân của tình người. Lại có những ứng xử rất tinh tế mà chứa đựng bao triết lý nhân sinh như: “Hôm qua tát nước đầu đình/ Bỏ quên cái áo trên cành hoa sen/ Em được thì cho anh xin…”. 

Cành hoa sen mỏng manh, nuột nà mọc trên mặt nước lại là cái cớ, cái mắc áo như giăng mắc tơ vương vừa kín đáo có gì vô lý mà lại rất hợp lý của tình cảm con người. Vô lý là áo nặng, sen mềm sẽ chìm nhưng có lý lại chính là cái vẻ đẹp thanh cao của sen, vẻ đẹp chính chuyên, chung thủy bền lòng của cô gái là điểm tựa, điểm nhấn gây chú ý.

Tôi lại nhớ đến sự phát hiện của một nhà khoa học: Hoa sen có những đặc tính mà chẳng loài hoa nào có được. Như cả hồ sen bát ngát thơm lừng nhưng tuyệt không có con ong, cánh bướm nào vờn quanh. Hình như sen sinh ra để dâng tặng cho người. Hoa sen mọc giữa ao hồ đầm lầy nhưng lại tinh khiết. Tháng Năm trời nóng, món chè hoa sen đã làm dịu đi cơn khát của các làng quê Việt Nam. Ao hồ như một cái máy điều hòa, điều nhiệt lại là nơi hoa sen điều hương. 

Sen ướp cả giọt nước trong veo, thuần khiết của sương sớm với hương trà cho những chén trà sen tỏa hương thơm. Lá sen lại gói xôi, cốm ngấm cả hương cả vị của cái mộc  mạc thắm xanh, bền xanh cho con trẻ. Sen tạo dáng mềm mại duyên dáng của thiếu nữ. Tâm sen ru giấc ngủ của bà ướp trong hương đồng, hương ruộng. Thật lạ, sen bắt đầu nở từ tháng Năm. Tươi mát suốt mùa hè đến thu mới chịu ngả màu, chuyển về với nước lắng sâu trong lòng hồ làm bùn nuôi cho ngó sen trắng ngần ngủ ngon dưới nước suốt mùa đông để  đến khi nghe tiếng sấm mùa hè thì vươn mình lên mặt nước đón chào mùa sen mới.

Có một làng quê được đặt tên là làng Sen: Kim Liên (Sen vàng) bởi ở đây rất nhiều hoa sen, hồ sen. Tháng Năm mùa sen nở có một ngày (19-5) ai cũng nhớ đó là ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu - Người con của làng Sen đó.  Hương sen tháng Năm chính là hương sen của Bác - Một cuộc đời “Sống thanh bạch chẳng vàng son/ Mong manh áo vải hồn muôn trượng/ Hơn tượng đồng phơi những lối mòn” (Tố Hữu). Và tên Bác, tấm gương đạo đức, phong cách của Bác đã vào thơ như một áng ca dao tuyệt hay: “Tháp Mười đẹp nhất bông sen/ Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ” (Bảo  Định Giang).

Nguyễn Ngọc Phú