Bắc giang
Mùa ổi
Vừa gọi, nó vừa đẩy cánh cổng sắt màu xanh lá đã nhiều chỗ han gỉ. Cánh cổng khép hờ. Bà ở trong bếp, dưới làn khói xanh đang bay lên mái bếp.
- Bà ơi, cho con lấy lá ổi non về kho cá?
- Ờ! … Này lấy lá ở dưới thấp thôi nhé !
 |
|
Minh họa: Đinh Hương |
Nó đẩy liếp rào bước vào vườn. Cái mùi ổi thơm mát làm sao. Những cành ổi Châu thấp lòa xòa ngay trước mặt nó. Giống ổi Châu cây thấp, quả to, có quả to như cái xuyến pha trà. Nghe nói, mỗi vườn ổi Châu cho thu hoạch tương đương một chỉ vàng. Trong vườn có một cây ổi Châu đang bói quả đầu mùa. Cây ổi này khi chưa hái quả đầu tiên xuống, người lớn bảo không được sờ nắn, phải để nó lớn tự nhiên, không được để ý đến nó… nhỡ nó chột.
Thực ra, không để ý là cố tình tỏ ra không để ý thôi, chứ quả to lên chừng nào mỗi ngày, có con sâu nào mon men trên lá là bị bà bắt ngay. Còn con bé cứ thường xuyên lấy lý do vào vườn hái búp ổi để được nhòm ngó cây. Bà ngạc nhiên hỏi, sao nhà hay ăn cá kho thế? Không, lần này thì là do đau bụng nên phải lấy búp ổi… Cứ từng lý do rất hợp lý để nó được bước chân vào vườn ổi. Cây ổi được chống mấy cái sào tre đỡ lấy cành, rồi từng quả ổi được nằm trong cái địu rơm...
Cái ngày được hạ những quả ổi chín đầu mùa cũng tới.
Vào buổi sáng mùng Một, lúc mặt trời tỏa ánh nắng rạng rỡ đầu tiên, trên cành lá nguyên mùi sương. Đất còn lưu giữ hơi đêm ẩm ướt, bà mang cái rổ có lót ít lá, tay cầm một con dao nhỏ sắc như dao bổ cau. Người bước vào vườn đi thẳng đến chỗ cây có quả bói đầu mùa, khẽ khàng vạch đám lá lòa xòa, nâng quả ổi lên và cứa nhẹ một cái sắc lẹm vào cuống quả. Giây phút tiếng dao chạm vào cuống ổi chỉ trong tích tắc.
|
Cô gái là đứa trẻ xưa không thể nhớ được hết những mùa trôi đi cùng mùa ổi chín. Trong cái mùa hiu hiu gió lạnh ấy lẩn khuất biết bao mùi thơm lạ kỳ. Cô gói ghém tất cả những mùa thu ấy vào chiếc vé máy bay để đến một chân trời xa lạ. Sau chục năm trở lại. Điều đầu tiên cô muốn thấy là vườn ổi. |
Cái cảm giác một đi không trở lại mênh mang đọng vào lòng nó. Nó đứng ngây người nhìn bà nhẹ nhàng đặt quả ổi vào cái rổ. Nó ngồi trước chiếc chậu bằng đồng lóng lánh nước, khe khẽ kỳ cọ ổi rồi xếp vào đĩa sắt tây màu xanh men.
Đĩa ổi được bày lên ban thờ và mùi thơm của sương buổi sáng, của gió mát, của vườn cây, của ổi chín, của trầm nhang lan tỏa... Cứ theo hương thơm ấy nó lâng lâng nghĩ về những mùa ổi tiếp theo. Dì út nó bảo, quả bói đầu mùa là ngon nhất, chỉ ra có một lần.
Cả nhà mỗi người được chia một miếng to. Có lẽ là lần đầu tiên nó được ăn một miếng ổi to như thế. Nó và dì út lấy cái thước ra đo, chiều dài quả ổi dài 15 cm, chiều rộng thì áng bằng mắt. Thế mà dì nó bảo với chị hàng xóm là ổi Châu bói quả trong vườn dài bằng thước kẻ, nặng gần hai kilogam. Chị hàng xóm tròn mắt mong một lần được nhìn thấy quả ổi Châu trong vườn nhà ông bà nó. Cái vườn ổi thành một khu vườn bí ẩn, mong ước được đặt chân vào một lần của bất cứ đứa trẻ nào trong xóm Tiền.
Trong vườn còn một cây ổi khác. Cây ổi đó như người bạn thân thiết, dễ chịu với nó nhất. Cây ổi cao nhất vườn sát với tường rào là loại ổi găng. Quả nhỏ thôi nhưng sai trĩu. Sau những trận mưa, ổi thường chín trắng nõn, nhưng nhạt hơn những ngày nắng. Nó và dì út rất thích trèo cây ổi này. Hái được quả nào ngon là ăn luôn hoặc đút vào túi không bị rơi dập.
Nó có một thói quen vừa là sở thích, bấm móng tay thăm dò xem ổi chín chưa. Nhiều quả bị hằn ngang dọc những vết móng tay cong như lưỡi trăng đầu mùa. “Trèo nhiều, ổi chua loét” - Người lớn nói thế. Nhưng mùa nào, nó cũng thoải mái trèo lên để hái trái ổi ngon nhất.
Thoắt một cái, nó trèo lên đến cành chạc ba, ngồi vắt vẻo trên đó. Một quả này, định bụng ăn xong thì xuống. Nhưng bên trái, lại thấy một quả chín trắng, nõn nà. Phải vặt thôi, không thì chim ăn mất. Bên phải kìa, ngay gần tay, chẳng phải đâu xa, một quả chín vàng to như nắm đấm… Đứa em đứng dưới ngửa cổ lên hỏi:
- Sao chị trèo cao thế, không sợ ngã à?
- Ngã thế nào được! Giơ mũ ra tao thả ổi cho.
Tiếng ổi kêu đến bụp vào mũ.
Ở trên cành cao, gió thổi lay lay, lúc đầu nó run run sợ ngã. Sau bám được chắc chắn vào cành, nó ngồi nhẩn nha cắn từng miếng ổi ngọt lịm và hứng gió vào mặt. Nhìn lên phía cành trên, nghĩ bụng, nếu mình trèo lên cành kia được thì sẽ hái được quả chín rám nắng. Quả ở trên cao hứng trọn nắng gió, tuy hơi rám nắng nhưng rất ngọt thơm.
Cái ngọt thơm ấy có tích lũy của đỉnh cao với trọn vẹn sương gió, nắng mưa, bão bùng, không gì thay thế được. Tìm được cái chạc cây để đặt chân vào cho chắc không phải dễ. Nó đang tìm cách trèo lên thì dì út nó tới. Dì kêu ầm lên, đừng có trèo cao, ngã đấy! Lấy sào mà chọc chứ. Đó là kinh nghiệm bao nhiêu năm của dì được sở hữu cây ổi già này.
Vườn ổi năm nào cũng sai quả. Những quả ổi trắng phau, thơm mát, mới dời cành còn căng nhựa. Nó đội cái mũ cói theo bà ra chợ Tiền Môn gần nhà. Chỉ một loáng, mọi người xúm xít vào là hết sạch ổi. Bà để riêng một túm ổi to dễ chừng chục quả ngon lại, có vài quả ổi găng thơm phức.
Bà và nó đi lên con đê sông Thương. Gió mát lịm của mùa thu thổi về. Bà bảo, chờ một tí, thuyền từ Hải Phòng về, mua ít cá biển về kho. Dòng sông trước mắt một đứa trẻ rộng quá. Nó phẳng lặng và xanh trong. Ước ao được biết bơi, sẽ bơi trong dòng sông đẹp ấy từ đầu bên này sang bên kia. Bố nó vẫn thường hay tự hào hồi thanh niên cùng bơi thi từ bên này sông sang bên kia sông.
Ngồi trên cục bê tông hỏng bên sông chờ thuyền về, chân nó di xuống cát. Gió thổi hất tung cả cái mũ cói nhẹ tênh trên đầu ra sau. Nó vui thích nhìn dòng nước phẳng lặng chứa đầy bí ẩn sau màu xanh đục. Dưới đáy sông là gì? Cát, sỏi, cá và gì nữa? Những con thuyền đi ngang để lại từng đợt sóng ập òa vào bờ. Những dáng người nhấp nhô đội trên đầu thúng cát đi từ thuyền cát lên bờ cứ rập rình trên cái cầu ván gỗ rất đều.
Chỉ một lát sau, thuyền cá đã cập bờ. Người lao nhao trên bờ. Nào thúng, nào rổ cứ kè kè bên cái sườn áo nâu của họ. Một vài người lao xuống thuyền. Họ nhanh thoăn thoắt vác lên bờ những thúng, những bao cá, những sọt nước mắm. Đám người lao vào tranh nhau nhặt cá, cân cá, lấy những bịch mắm tôm… Có một bà rất béo xí lấy cái thúng nước sóng sánh tím lịm, đậy túi nilong. Sứa! Ai đó nói làm nó tò mò quá. Sứa chấm mắm tôm ăn với rau thơm là đỉnh nhất. Sứa ăn vào mát lắm, chữa được bệnh nóng trong.
Bà nó ngó nghiêng mãi vẫn chưa mua được cá. Nó thấy bà đi vòng quanh rồi lại vòng quanh đám người láo nháo. Nó thấy cái nón trắng nhấp nhô trong đám người cắm cúi. Đám người đã tan vãn mà bà vẫn chưa mua được cá. Cá biển kho với lá ổi non, thêm một chút gừng tươi thơm lừng.
Lá ổi non bọc lấy những con cá hút hết cái tanh nồng của biển cả, mang đến vị thơm tho của thịt cá chín nục. Chà sang biết mấy khi cả nhà được bữa cá nục! Cái nồi rất to, nhiều lá búp ổi, khi cá hết rồi, các dì, các cậu và nó cũng vẫn thích thú ăn búp ổi kho ấy mằn mặn, chát chát, ngọt ngọt đầu lưỡi đến tận cuống lưỡi. Nó cũng vậy, rất thích mút mát búp ổi non trong nồi cá kho ấy. Hơi chát chát rồi ngọt lịm tận cuống họng.
Bà nó vẫn đứng ở đám người chọn mua cá. Bất chợt, có người gọi bà ra gặp chủ tàu cá. Một lúc sau, bà nó vui lắm, tay xách một sâu cá nục chừng đến cả chục con đi ra, vẫy nó về. Nó thầm nghĩ, bà đổi ổi lấy cá ư ?!
Thì ra, bà chủ tàu là người quen cũ với bà ngoại ở Yên Thế. Hồi chạy tản cư ở cùng xóm Ấp Đen. Thế là trong bữa ăn nhiều cá hôm đó, nó được nghe nhiều chuyện về thời tản cư của mọi người. Nào món trứng kiến rừng được nhà ông Thọ "lác" cho một bát vẫn còn mấy con “chạy loạn”, đem đánh với trứng gà rán lên bồi dưỡng cho bà nó lúc sinh cậu út.
Vừa tản cư vừa cùng làm công tác phụ nữ nên hai bà quen nhau. Cậu út mới được mấy tháng tuổi, đói sữa, chị cả là mẹ nó phải bế vào trong xóm Ấp Đen xin sữa cô Mùi. Có những lần bố mẹ đi công tác vắng nhà cả tuần, mấy chị em đều được hàng xóm cho rau, cho cá tép, rồi lại bồng bế nhau đi xin sữa, học cách nấu cháo bón cho em…
Những câu chuyện đứt quãng là kỷ niệm đứt quãng về một thời khói lửa. Một đứa trẻ như nó nghe xong và đem vào giấc mơ là vùng đất đồi bạt ngàn màu xanh, với chim hót, hoa nở. Những giấc mơ xanh của một đứa trẻ không biết mùi thuốc súng, không nhìn thấy đoàn người gánh gồng tản cư, không biết đến nhịn đói như thế nào… và không hề hiểu nổi khổ đau của chiến tranh như người lớn vẫn kể. Khổ lắm!
*
Cô gái là đứa trẻ xưa không thể nhớ được hết những mùa trôi đi cùng mùa ổi chín. Trong cái mùa hiu hiu gió lạnh ấy lẩn khuất biết bao mùi thơm lạ kỳ. Cô gói ghém tất cả những mùa thu ấy vào chiếc vé máy bay để đến một chân trời xa lạ. Sau chục năm trở lại. Điều đầu tiên cô muốn thấy là vườn ổi.
Vào con ngõ xưa. Giờ ngõ không còn rào cây mà là mặt tiền của những ngôi nhà mới toanh xếp bên nhau. Không có vườn ổi nào trong ngõ này nữa. Tối nay có trăng. Ánh trăng len lỏi cố chen với với ánh đèn đường, cô đi dọc con đường xưa tìm bụi cây duối, không thấy cây nào ngoài những vỉa hè trơn láng, cũng không còn ngửi thấy mùi hao hao sắn luộc, mà bọn trẻ bảo nhau là mùi ma nấu ăn chiều tối… Cô gái đi tìm quá khứ.
Và con ngõ nhỏ dẫn cô ra một đường lớn. Bên kia đường là một công viên rộng lớn. Cô gái bước vào công viên. Người mải miết đạp xe, người chơi bóng chuyền, người đi bộ. Cô nghe tiếng cười khanh khách của trẻ con. Cô đi đến khu vườn nhện. Những đứa trẻ đứng trên cao, đung đưa trên những sợi tơ nhện đan bằng thừng to bằng ngón chân cái, vẫy vẫy: Trên này cao quá, mát quá, thích quá! Cô bỏ giày và trèo lên nhà nhện. Cái dây hơi đung đưa làm nó giật mình thảng thốt. Những đứa trẻ cứ mải trèo lên cao, còn cô chỉ ngồi đung đưa chân ở dưới thấp, vui vẻ nhìn những đứa trẻ và thấy tuổi thơ của mình đung đưa trên sợi tơ nhện này.
Đang khoan khoái với nhịp đung đưa trên dây nhện. Cô nghe điện thoại của người bạn, hẹn ngày mai sẽ đi chơi ở vùng đồi ở Nhã Nam, nơi có những vạt đồi mua tím, có dòng suối chảy vào sông Sỏi, có vườn nghệ thuật điêu khắc đã cũ mèm để khảo sát địa bàn chuẩn bị cho cuộc triển lãm nghệ thuật sắp đặt Vì cuộc sống xanh của công ty. Cô gái nhớ về những câu chuyện của bà.
Đó chính là nơi ông bà đã sinh ra các dì, các cậu dưới tán tre xanh của vùng đồi sỏi đỏ… Ngày mai, ngày mai cô sẽ gặp những kỷ niệm quý giá trong cội nguồn mình. Trong lòng cô bỗng cuồn cuộn ý tưởng sáng tạo với dự án Vì cuộc sống xanh.
Truyện ngắn của Nguyễn Thị Thu Hà
Ý kiến bạn đọc (0)