Cổng làng

Còn hai tiếng “quanh quất” ở đây sao đắt giá vô chừng, quanh quất vừa đúng với hình ảnh những con đường quê rơm rạ nhỏ bé, lúc theo bờ ruộng, lúc men quanh ao, lúc lại luồn qua bụi cây hoang rậm rạp. 

Nhưng “quanh quất” đâu chỉ đặc tả hình thể con đường, quanh quất đã thành trạng thái tình cảm, có một cái gì đó, như muốn dứt khoát ra mà không nỡ, lại cứ lòng vòng thương mến. 

Quanh quất ấy lại gắn liền với hình ảnh bao người về thôn. Giá là ra khỏi thôn thì hỏng cả. Nhưng: Đường quê quanh quất bao người về thôn gợi đồng cảm bao nhiêu. Trong đoàn người lặng lẽ, mờ mờ ảo ảo kia, nghe như có cả mình trong ấy chăng? Có lẽ toàn bài thơ đã được cấu trúc quanh một nỗi niềm quanh quất như thế.

Như người thợ thêu tài hoa, khéo dấu mối chỉ, Bàng Bá Lân không ra mặt xưng tôi, ta, anh... nhưng người đọc vẫn nhận ra tác giả khi phong cảnh hiện lên. Trong lớp lớp hình ảnh nối tiếp đó có hai cuốn lịch thời gian đan xen nhau. 

Một, cái thời gian biểu ngắn cho một ngày, đủ sáng trưa chiều tối. Một cuốn lịch dài suốt cả năm: Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông. Hai cuốn lịch ấy được gắn vào một cái cổng làng, được giở ra bất chợt, chẳng theo thứ tự bắt buộc nào. Chừng như thi sĩ muốn níu lấy cảnh đẹp giây phút thoáng qua, và còn muốn theo kịp mạch đập vĩnh cửu của âm dương xuân hạ.

Bàng Bá Lân trong Thi nhân Việt Nam được xếp vào nhóm nhà thơ của phong cảnh đồng quê. Trong bài Cổng làng thi sĩ đã làm trọn yêu cầu “Thi trung hữu họa”, trong thơ có hội họa khi vẽ liên tiếp những bức tứ bình với nhiều hòa sắc khác nhau:
Trong sáng và rực rỡ thi cảnh:
Cổng làng rộng mở ồn ào
Nông phu lững thững đi vào nắng mai
Nhịp thơ lục bát được cách tân, cho câu trước bắt mạch vào câu sau, tự nhiên bao nhiêu...
Dầm dề, lặng lẽ buồn, thì cảnh:
Những khi gió lạnh mưa buồn
Cổng làng im ỉm bên đường lội trơn
Cảnh vắng, thì cổng làng được nhân hoá như người im ỉm. Và đường lội trơn như cũng có người nào ngậm tăm đang dò từng bước trong chữ “lội”. Bởi nói riêng về đường thì chỉ đường trơn cũng đủ... Cảnh trong thơ Bàng Bá Lân đều đượm tình và chắt lọc, gặp một lần là không dễ gì quên được. May mắn tuổi thơ tôi có được nhiều bài học thuộc lòng đáng quý như thế. 

Hơn nửa thế kỷ qua đi, hôm nay đọc lại Cổng làng mà phong cảnh đã khác xưa. Những luỹ tre bao bọc quanh làng, nhiều nơi đã không còn nữa. Nhà cửa vượt khỏi thế thắt bó, đã tiến dần về phía các đường lớn. Cổng làng phần lớn chỉ còn ý nghĩa như một di tích. Còn cái di tích sống động nhất, lại phải tìm về thơ Bàng Bá Lân...

Vũ Nguyễn (Chọn và giới thiệu)

Vị ngọt yêu thương

(BGĐT) - Alo! Cương đấy à? Con…- Con đang bận chút việc… Con sẽ gọi lại sau nghe ba! 

Trái tim người mẹ

(BGĐT) - Chị ngồi dậy lụi cụi thắp cây đèn dầu đặt ở đầu giường, kéo tấm chăn phủ ngay ngắn cho con rồi bước khẽ khàng ra góc bếp. Ánh sáng tù mù từ ngọn đèn không đủ sức xua hết bóng đêm đặc quánh tràn vào căn nhà. 

Ăn hỏi kiểu lính

(BGĐT) - Chiếc xe hực hực, giật cục lên mấy cái rồi dừng hẳn. Tài xế nhăn nhó thông báo: “Xe có vấn đề rồi các bác ạ. Các bác vui lòng xuống xe để cháu kiểm tra máy móc xem sao”. Ông Tờ bực dọc: “Sao lại dở chứng ra giữa đường thế này? Sửa có lâu không cháu?”. “Dạ, chắc chỉ ít phút thôi chú ạ”, lái xe trả lời.

Sau lưng là thành phố

(BGĐT) - Hai vợ chồng Hào là công nhân lao động xa nhà. Họ đã có một đứa con gái năm tuổi. Tuy nhiên hai vợ chồng phải gửi con ở quê cho ông bà nội, bởi nhà làm nông, mẹ Hào sức khỏe yếu lại không quen cảnh thị thành nên không ra nhà trọ trông cháu được. Phần nữa, hai vợ chồng Hào làm ca kíp, vợ lại phải tăng ca thường xuyên nên nếu gửi cũng không tiện đưa đón và chăm sóc con.

Mùa ổi

(BGĐT) - Hàng rào râm bụt cao gấp đôi đứa trẻ lên mười tuổi, điểm mấy cái hoa đỏ rung rinh. Nhà ngoại có một vườn ổi ngon nhất xóm.- Bà ơi! Bà ơi ! Mở cổng cho con!