Bắc giang
Muốn sang thì bắc cầu kiều
Ông cha ta đã dạy: “Ngọc bất trác bất thành khí. Nhân bất học bất tri lý”, nghĩa là ngọc không mài giũa không thành đồ quý, người không học sẽ không biết lẽ phải. Học tất phải có người dạy – người dạy dù là nam hay nữ được gọi chung là thầy. Người xưa đã có câu ca khuyên bảo:
Muốn sang thì bắc cầu kiều
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy
 |
|
Thầy đồ dạy học ngày xưa. Tranh sưu tầm. |
Dù người dạy nửa chữ (bán tự), một chữ (nhất tự), một ngày (nhất nhật) cũng là thầy. Chúng ta thường nghe câu đó: Nhất tự vi sư, bán tự vi sư. Người thầy có thể dạy ở một trường bề thế, khang trang nhưng cũng có những người thầy dạy ở xóm, ở làng với lớp học tuềnh toàng.
Dẫu vậy: Thầy làng không sang cũng trọng. Ngày nay có những người tàn tật vẫn thiện nguyện làm thầy dạy các trẻ em nghèo hiếu học. Tại vùng biên viễn có các đồng chí bộ đội, công an mở lớp học cho trẻ ngay tại bản làng. Chính nhờ thầy mà chúng ta trưởng thành về tri thức và cuộc sống. Phải, không thầy đố mày làm nên. Có bao câu răn dạy con cháu của ông bà ta từ xưa. “Ăn quả nhớ người trồng cây/ Có danh có vọng nhờ thầy xa xưa”. “Công cha, áo mẹ, chữ thầy/ Ơn sâu, nghĩa nặng không ngày nào quên”… Bởi vậy đã có tục lệ tốt đẹp hàng năm: Mùng một tết cha, mồng hai tết mẹ, mùng ba tết thầy.
Tôi đã có 20 năm dạy học, chứng kiến rất nhiều em tôn sư trọng đạo. Nhiều em có danh vọng vẫn luôn nhớ ơn thầy thuở trước. Các buổi họp lớp do các em tổ chức đều mời thầy, cô đến chia vui, tri ân. Lại nói, trò luôn phải biết ơn, kính trọng thầy. Đó là truyền thống luân lý, đạo đức tốt đẹp của dân tộc ta. Cách đây hơn 200 năm nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 – 1784) đã cảnh báo một trong năm nguy cơ mất nước khi “trò không trọng thầy.”
Thầy có vị trí quan trọng trong xã hội. Ngay từ thời phong kiến, người thầy được đứng sau vua trên cả cha mình, ấy là Quân – sư - phụ. Với vị trí, vai trò ấy, dĩ nhiên thầy phải ra thầy. Người thầy phải thực sự gương mẫu, là tấm gương sáng về nhân cách từ lời ăn tiếng nói đến lối sống trong gia đình và xã hội. Người thầy còn phải trang bị cho mình có “gia tài” về tri thức không chỉ là kiến thức giảng dạy mà cả cuộc sống.
Người xưa đã nói: Một gánh sách không bằng một thầy giỏi; Sách vở một rương, kỷ cương một tủ mới đủ làm thầy. Rõ ràng thầy phải làm cho trò “tâm phục, khẩu phục”, được trò coi là người thân ruột thịt, nghĩa tựa cha con.
Từ xa xưa tới nay, giáo dục luôn được xã hội hết sức coi trọng. Trong Chiếu lập học cách đây hàng trăm năm vua Quang Trung Nguyễn Huệ đã chỉ dụ: Dựng nước lấy dạy học làm đầu. Muốn thịnh trị lấy nhân tài làm gốc. Một nhà bác học đã khẳng định: “Giáo dục là sách lược giữ nước ít tốn kém nhất”.
Ai cũng rõ, tri thức tự nó đã là sức mạnh. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu.” Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng từng nói: “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý, nghề sáng tạo nhất trong những nghề sáng tạo”.
Thực tế đúng như vậy. Chúng ta đều hiểu rằng đầu tư cho kiến thức là đầu tư sinh lợi nhất. Một xã hội không biết trọng tri thức thì không thể thoát được lạc hậu, đói nghèo. Mục đích chính của giáo dục không phải chỉ là trang bị kiến thức mà là tạo ra con người hành động, con người với ý nghĩa cao đẹp của nó.
Chúng ta đã có lớp lớp thế hệ học trò xứng đáng với truyền thống tốt đẹp dân tộc trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chúng ta cũng có lớp lớp thầy, cô giáo xứng đáng với danh xưng cao quý, đóng góp to lớn vào việc nâng tầm vị thế đất nước từ xưa tới nay. Dân tộc Việt Nam tự hào vì có đội quân trùng điệp thầy trò như thế.
Bởi vậy, mãi mãi là:
Muốn sang thì bắc cầu kiều
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy
Hay:
Những thầy dạy học khai nhân
Nghìn thu để tiếng muôn phần thơm lâu.
Giang Kế Nhân
Ý kiến bạn đọc (0)